سه تار کتابی
سه تار کتابی همان گونه که از نامش پیداست ، گونه ای از ساز سه تار است که در آن قسمت کاسه سه تار ، علت تفاوت شکل سه تار کتابی با شکل اصلی سه تار: علت تفاوت شکل سه تار کتابی با سه تار مورد استفاده در زمان حاضر را باید در پیشینه تاریخی این ساز جستجو کرد . خصوصیات اینگونه سه تار را می توان به شرح زیر برشمرد : ۱- از نظر صوتی : ۲- از نظر فیزیک ساز : ۳- از نظر سایر ارزش ها و خصوصیات : از آنچه گفتیم می توان به این نتیجه منطقی رسید که سه تار کتابی که زمانی بر حسب ضرورت ساخته شده است ۴- سه تار افراد چپ دست باید چگونه باشد ؟ هر چند در ابتدای امر این برخورد درست می نماید ۵- نو آوری و تغییر شکل در اجزایی و شکل سه تار چه جایگاهی دارد ؟ البته این مانع از تحقیقات بیشتر در زمینه شناخت این ساز نخواهد بود . طبعا در صورتی که تغییرات مزبور با توجه به ظرفیت ها و پس از شناخت ماهیتسه تار کتابی
نه به شکل منحنی بلکه بطور صاف ساخته می شود .
این ساز در زمان حاضر نیز بعضا مورد استفاده قرار می گیرد .
در مورد این ساز باید ابتدا علت تفاوت شکل را بررسی کرد و سپس وارد بحث لازم بودن و نبودن آن شد .
استفاده از این ساز مربوط به دوره ای از تاریخ موسیقی است
که به علت خفقان و محدودیت های موجود برای اهل موسیقی ، حتی حمل و نقل ساز نیز خود با مشکلاتی همراه بوده است
و بناگزیر نوازندگان مجبور به حمل مخفیانه ساز می شده اند.
چنین ضرورتی منتهی به ساختن گونه سه تار که به سادگی و اصطلاحا در زیر عبا حمل می گردید شد .
در زمان های بعد که محدودیت های موسیقی کم رنگ تر گردید ،
سه تار کتابی همچنان باقی ماند و هر چند کمتر مورد استفاده واقع شد اما کاملا از میان نرفت .سه تار کتابی دارای چه خصوصیاتی است ؟
به علت دارا بودن شکل خاص ، تشدید صدای تولید شده به نحو متفاوتی به عمل می آید
و اغلب صدایی گرفته ، خشک و فاقد طنین واقعی سه تار است .
قرار گرفتن این ساز در دست نوازنده به علت شکل ظاهری متفاوت آن غالبا با مشکل همراه است .
همانگونه که در بحث ارزش های سازی سه تار گفتیم
یکی از ارزش های اساسی لازم برای این ساز ، ثبات آن (یعنی استقرار آن در حین نواختن) است .
سه تار کتابی متاسفانه از این نظر دارای مشکل است .آموزش ساز سه تار
طبعا بسیاری از خصوصیات و ارزش های ساز به رعایت لازمه های فیزیکی در کاسه آن بستگی دارد .
بر این اساس می توان گفت قطعا سه تار کتابی دربرگیرنده تمام ارزش های لازم برای سه تار نیست .
در زمان حاضر به علت فقدان ارزش های لازم ، مورد نیاز نبوده ،
باید در غیر از مواردی چون تحقیق یا تفنن یا بر حسب سلیقه خاص از ساختن آن خود داری کرد .
معمولا دیده می شود که بعضی از معلمان موسیقی ، جای سیم های سه تار افراد چپ دست را تغییر می دهند تا هنر جو قادر باشد از دست راست بعنوان پنجه استفاده کند .
از دیدگاه نگارنده چنین روشی صحیح نیست .
اما به تجربه ثابت شده است که اگر هنر جویان چپ دست نیز از ابتدا مانند سایرین (افراد راست دست) از سه تار استفاده نمایند ،
هیچ مشکلی پیش نمی آید
و چه بسا قانع کردن این هنر جویان به گرفتن و نواختن بر عکس ساز نتیجه معکوس در بر داشته باشد .
البته اگر قرار باشد هنر جو به صورت چپ دست ساز بنوازد ، باید در ساخت ساز (چپ دست) نکاتی رعایت شود
که از آنجمله ، برعکس گذاشتن صفحه ، برعکس کردن گوشی ها و همچنین شیار روی دسته جهت بستن پرده ها است .آموزش سه تار
در اواخر دهه چهل ، که بازار نو آوری و ابتکار گرم بود ، گروهی درصدد ایجاد تغییراتی در سازهای مختلف برآمدند .
بعضا تغییر شکل هایی در ساختمان سازها از جمله سه تار دادند .
البته شمار زیادی از این تغییرات دوامی نیاوردند و به فراموشی سپرده شدند .
باید توجه داشت که تغییر شکل در اجزایی هر کدام از سازهای ایرانی
در مرحله نخست مستلزم اشراف بر تمام زوایای ناشناخته آن است .
شرط دیگر آن است که پس از شناخت این زوایا به بن بست رسیدن آنها ما را به نوآوری وادارند .
تمام زوایای سه تار بعنوان یکی از سازهای شاخص در موسیقی ایرانی ، تاکنون شناخته نشده است ،
در کمال این ساز هم تردیدی نیست .
تحقیق و پژوهش همیشه پسندیده و دارای نتایج تحول آفرین است .
با این حال ، متزلزل کردن ارکان این ساز ، به بهانه ایجاد تحول ، مقبول نیست .
برای ایجاد تغییرات و به تکامل رسانیدن سه تار ،
در حال حاضر گروهی از سازندگان در پی ایجاد تغییر در طول ، عرض و سایر خصوصیات ظاهری سه تار هستند .
و قابلیت های سه تار و از همه مهمتر ، شناخت نقاط ضعف احتمالی این ساز بعمل آید ،
در جای خود پسندیده خواهد بود در غیر این صورت نتیجه معقولی در بر نخواهد داشت
برچسب ها : ,